Theater van de angst

De islam is weer helemaal hot. De afgelopen maanden stonden voornamelijk in het teken van Europa en het ouderwetse geruzie tussen links en rechts. Het Grote Islamitische Gevaar moest hierbinnen genoegen nemen met een bijrol. Tijdelijk. Dankzij The Innocence of Muslims, en vooral de reacties die daarop volgden, is de islam opnieuw de onbetwiste hoofdact in het theater van de angst. Het filmpje had maar één doel: de vlam in de moslimpan laten slaan. De maker hiervan had zich geen beter resultaat kunnen wensen.

Vanaf het moment van verschijnen, of eigenlijk de kwartier durende trailer, heb ik de gebeurtenissen rondom het filmpje aandachtig gevolgd. Op Twitter en op mijn eigen site heb ik er tot nu toe voornamelijk de draak mee gestoken. De film zelf raakt me niet. Het is wat mij betreft niet meer dan de zoveelste inhoudsloze provocatie waar ik maar weer gewoon m’n schouders voor ophaal. Verzoeken om op radio en tv te discussiëren over de gebeurtenissen heb ik afgeslagen. De onlusten in het Midden-Oosten en delen van Noord-Afrika hebben in mijn ogen weinig met de film te maken. Ik betwijfel dat al die ambassadebestormers überhaupt ook maar een seconde van de film hebben gezien. Aannemelijker is dat ze slechts zijdelings kennis hebben genomen van verse beledigingen aan het adres van de profeet. Iets wat in hun ogen opnieuw een bevestiging is dat ‘het westen’ een oorlog voert tegen de islam. Ik zie de film ook niet als de oorzaak van deze nieuwe rellen, slechts als de aanleiding. Het duiden hiervan op radio en tv laat ik dan ook liever over aan iemand met écht verstand van zaken betreffende de regio.

In ons eigen land hebben de reacties zich tot een minimum beperkt. Er was een kleine demonstratie op de Dam en een paar dagen later een iets grotere op het Museumplein. De eerste zonder toestemming, voor de tweede was netjes een vergunning aangevraagd. Er waren boze gezichten, spandoeken en protestleuzen. Op de Dam werd een Amerikaanse vlag in brand gestoken, net als op tv. Eigenlijk wel heel aandoenlijk. Er werd niets beschadigd (op die vlag na dan), er vielen geen gewonden en de aanwezige agenten konden met de handen in de zakken blijven staan. Dat het protest vreedzaam verliep weerhield diverse media er echter niet van om met schreeuwende koppen verslag te doen van het gebeuren. De leus ‘Obama, Obama, we are all Osama’ en afbeeldingen van Mohammed B. met bijschrift ‘Whe are all Bouyeri’ (sic) werden uitgelegd als haatzaaien en meerdere opiniemakers waren van mening dat om deze reden de demonstraties desnoods met harde hand beëindigd hadden moeten worden. De zo gekoesterde vrijheid van meningsuiting, met daaraan verwant het recht op beledigen, werkt blijkbaar maar een kant op. Een woordvoerder van Sharia4Holland verklaarde in een interview met hun demonstraties binnen de wet te blijven. Wel voegde hij eraan toe dat er altijd een mogelijkheid bestaat dat iemand van buiten de organisatie maling heeft aan die wet en het recht in eigen hand neemt. De kop: ‘Sharia4Holland kondigt gewelddadige acties aan’. Er is niet veel voor nodig.

Haatzaaien? Aankondigen van of oproepen tot geweld? Welnee. Provocerend, dat wel, en met succes. Zij mogen dit doen, maar dergelijke uitlatingen zijn naar mijn mening PR-technisch een ramp. Wanneer je er genoeg van hebt dat je geloof in het verdomhoekje wordt gezet, werkt het averechts jezelf te identificeren met juist diegenen die worden gezien als de verpersoonlijking van het kwaad. Tegenstanders van de islam hoeven op deze manier niet eens op zoek naar een stok om mee te slaan, ze krijgen deze gewoon aangereikt. Ook kunnen dit soort uitspraken ertoe leiden dat mensen die weinig tegen de islam hebben hun mening in negatieve zin bijstellen. Gefeliciteerd, je hebt het verdomhoekje weer iets groter gemaakt.

Ik kan goed begrijpen dat er mensen tot op het bot gekrenkt zijn wanneer de spot wordt gedreven met iets dat voor hen het meest dierbaar is. Voor veel moslims is dit de profeet Mohammed. Het overgrote deel zal, net als ik, voor deze spot de schouders ophalen of proberen de dialoog aan te gaan. Hiervoor is in de media nauwelijks aandacht, simpelweg omdat het maar weinig spectaculair is. Alle zendtijd gaat naar diegenen die besluiten er met gestrekt been in te gaan. Deze mensen vormen binnen de islamitische gemeenschap, voor zover die als homogene entiteit überhaupt bestaat, een absolute minderheid. Dit neemt echter niet weg dat zij desondanks een grote groep vormen. Wanneer het hen er werkelijk om te doen is de islam in een beter daglicht te zetten, dan zouden zij er verstandig aan doen hun ongerief op een andere manier te uiten. De reacties op The Innocence of Muslims zorgen op dit moment voor meer imagoschade dan de film zelf ooit had kunnen doen.

De vrijheid van meningsuiting is een groot goed en dient gekoesterd en beschermd te worden. Inbegrepen in deze vrijheid is dat het een ieder vrij staat uitlatingen te doen, ook wanneer deze als kwetsend worden ervaren door anderen. Dit geldt voor slechte films, spotprenten en zelfs de bewering dat de holocaust nooit heeft plaatsgevonden. Je kunt ervan vinden wat je wilt, maar het valt allemaal binnen dit recht. Mijn advies aan diegenen die zich uit de tent laten lokken is dan ook: gun hen dat plezier niet. Wees je bewust van de hoek uit welke de beledigingen komen en met welk doel dit wordt gedaan. Spreek je vooral uit wanneer je daar behoefte aan hebt, maak gebruik van je recht om te demonstreren. Maar kies hierbij voor een vorm waarbij je de ander de wind uit de zeilen neemt. Door niet te vervallen in stereotypen is de lol er snel vanaf.